Talofa lava! E lua tala o Pili na tusia. O le tala na tusia e Kramer ma le tala sa tusia e Mr. Stuebel. O le tala lenei sa tusia e Mr. Stuebel ua lau silafia e faitau laulu o le atunu’u.
E toalua afafine o Faleaseu, o Tinopoula ma Sinaafalua. Na alu Sina i Fiti na te tausia le faatafa o le tupu. Ae mulimuli ane ua nofo ai Sina ia Tuifiti, ma ua maua le la fanau e toalua tama o Suasamiavaava ma Soalateteleupegaofiti ma le teine o Muliovailele. E le’i umi ae maliu le tama o Suasami. Ua mavae nai aso, ona tupu a’e ai lea o le laau manaia i lona tuugamau. O ona tatupu e pei ni tamatamailima, ua taufai ofo ai tagata ma fai ane – “Oi, o lo o toe tutupu mai ona tamatamailima.” Ona foi mai ai lea o Sina i Samoa ma aumai lena laau.
O Vailele na nofo ai Sina, ma ua na matauina le isumu na ia ai nisi mea o lona laau, ua niniva. O le ala lena o le igoa o le male i Vaiele ua ta’ua o Niniva. Na tuua Vailele ae alu Sina i Savaii, ua toto ai lona laau na aumai i Fiti. Ua faamaonia o le ulua’i ava lena.
Na nofo le teine o Muliovailele ia Tagaloalagi, o le la ulumatua o le tama o Pili. O le Pili lenei e matua ulavale tele, na tonu ai i ona matua e lafo mai le lagi. Pa’u ifo, pa’u ifo lava pa’u i Manu’a (Pilipau).
Ona faaipoipo lea o Pili ma le afafine o Tuimanu’a a ua le malie Pili ona o le le tausia lelei o ana mea ma ana auupega, ona sau ai lea i Tutuila (Vatia). Na nofo ai i nai aso ona tuua lea o Vatia ae sau i Aleipata, sosoo ai ma le alu i Aopo i Savaii. O lona nofo i Aopo na ia maua ai le igoa o Piliopo.
Na amata lona maumaga tele lava i le mea e taua o Laolao, o le faatoaga lena e alu atu lava i Aopo e oo i Asau.
Ona o lona tamaoaiga tele, na ala ai ona avane ia te ia e alii o Aopo le suafa o Tagaloa Aopo. A ua tupu foi se faalavelave ia te ia, ona ia tuua ai lea o Aopo a ua sau ua nofo i le nuu o Palapala i gauta o Amoa.
O le tasi aso na alu atu ai ia te ia o Tuiaana Tava’etele mai Fasitoo e faioso tiapula aua ua taua mai le manaia o lana faatoaga. Ona avane lea ia Tuiaana e Pili o le anoano o tiapula ua le mafai ona oo e le aumalaga a Tuiaana e toa 20 tane. Ua vaai atu i ai Pili, ona fai atu lea o Pili o le a na amoina toatasi na tiapula i le isi itu o Savaii (ai o tu ai so latou vaa). Na taunuu lava, na ia amo uma na tiapula e pei se mea faatauvaa, ae na o lana amo sa gau gau soo ona o le mamafa o le avega.
Na sau Pili mai Satupaitea ona nofo lea i Aana, ua fai ai foi le isi faatoaga tele, e alu atu lava i Fasitoo e tau i Lefaga. O iina na tiai ai lana amo, ae faauta, ua sosolo ona aa ma tupu a’e e avea ma laau manaia o le “fu’afu’a.”
E le’i leva ni aso ae faaipoipo Pili ma Sinaletavae le afafine o Tuiaana Tavaetele. Ua amata ai nei ona fai ona faiva tautaua ina ia maua ni i’a e tali ai le mataai o lona toalua. Na fai lona upega fagota ina ia faigofie ona maua ni i’a se tele, ma ua ia a’oa’o atu foi i ona tagata le faiga o upega ma lea faiva.
Fai mai o le upega matua tele na ia faia, e tala atu lava i Upolu e oo i Savaii. O le fufuiga la o lona upega na maua ai i’a e le’i mafai e vaa uma ona lau mai. E le o se mea e ofo ai la, ina ua avea lenei Pili tautai poto tele, ua fai ma mea e maua mai ai alagaupu lauiloa ia:
“UA SA’A I LE TAI LE UPEGA O PILI”
“UA TUU TASI LE UPEGA O PILI”
“O LE UPEGA E TAUTAU A E FAGOTA”
*faafetai lava i le au faitau…toe tuli tatao mai le tala i atali’i o Pili ma le faiga malo o Upolu.
Malo Lava mo le faasoa Uso